Έφυγε σε ηλικία 98 ετών, ο Νεοζηλανδός υπολοχαγός που τραυματίστηκε στη Μάχη της Κρήτης, απόδρασε από τους Ναζί, διέφυγε στο Άγιον Όρος και έκανε λαμπρή στρατιωτική καριέρα διεθνούς βεληνεκούς.

Αρχιστράτηγος W.B. “Σάντυ” Τόμας,(29 Ιουνίου 1919 - 22 Οκτωβρίου 2017)
 

Ο Αρχιστράτηγος W.B. "Sandy" Thomas (CB, DSO, MC Bar, ED, Silver Star ΗΠΑ), τελικά κατάφερε να φέρει εις πέρας μόνο κατά το ήμισυ, το πολεμικό γνωμικό με το οποίο ξεκίνησε την ηρωική και περιπετειώδη ζωή του. "Ζήσε έντονα, πέθανε νέος". Έζησε περίπου 98 χρόνια, γεγονός απίστευτο, αν λάβει κανείς υπόψην το πόσες φορές πυροβολήθηκε, βομβαρδίστηκε, μαχαιρώθηκε και φυλακίστηκε, κατά τη διάρκεια τής συναρπαστικής και διεθνώς επιτυχημένης στρατιωτικής του σταδιοδρομίας.
Πριν από τον Β 'Παγκόσμιο Πόλεμο, ευτύχησε να ζήσει μία ανέμελη νεανική ζωή στο αγρόκτημα της οικογένειας του, στο Μοτουέκα, ένα ιδιαίτερα όμορφο σημείο τής Νότιας Νήσου τής Νέας Ζηλανδίας. Μετά το σχολείο ξεκίνησε μία, μάλλον, συνηθισμένη καριέρα στον τοπικό τραπεζικό τομέα, μέχρι που ήρθε ο πόλεμος. Επέλεξε να καταταγεί αμέσως και στάλθηκε να υπερασπιστεί την Κρήτη με το 23ο ΝΖ Τάγμα.

Όταν οι Γερμανοί ξεκίνησαν την πρωτοφανή σε μέγεθος εισβολή τους στην Κρήτη, τα πράγματα δεν άργησαν να πάρουν άσχημη τροπή και κατά τη διάρκεια μιας μάχης σώμα με σώμα με τους Ναζί, ο 22χρονος τότε ανθυπολοχαγός Σάντυ, ο οποίος είχε προλάβει να προταθεί για τον πρώτο του Στρατιωτικό Σταυρό (MC), τραυματίστηκε άσχημα από μία εκρηκτική σφαίρα που τον βρήκε στον μηρό και από μία χειροβομβίδα που έσκασε δίπλα του, κι έτσι αιχμαλωτίστηκε.

Η πρώτη επίσημη αναφορά για τον Τόμας, από τους ανωτέρους του, έφερε ήδη άρωμα ταινίας τού Χόλυγουντ: «Ο υπολοχαγός Τόμας οδήγησε την διμοιρία του σε μια οργανωμένη επίθεση εναντίον αλεξιπτωτιστών του εχθρού που μόλις είχαν προσγειωθεί και προσπαθούσαν να εδραιωθούν σε προνομιακές θέσεις. Το αποτέλεσμα τής επίθεσης ήταν είκοσι πέντε Ναζί νεκροί -εκ των οποίων οι πέντε από το χέρι του Τόμας- και άλλοι τρεις αιχμάλωτοι. Την επόμενη μέρα, όταν η διμοιρία του βομβαρδιζόταν από ένα τετράτροχο αντιαεροπορικό οπλοπολυβόλο Μπόφορς, ο υπολοχαγός Τόμας, επιστράτευσε έναν γερμανικό όλμο που είχε κατασχέσει την προηγουμένη, σημάδευσε το βαρύ Μπόφορς, και το αχρήστευσε μονομιάς. Στη συνέχεια βομβάρδισε το αεροδρόμιο του Μάλεμε και τέθηκε επικεφαλής της επίθεσης στο χωριό Γαλατάς. Ο ίδιος, ενέπνεε πάντα τους άνδρες του, αποτελώντας παράδειγμα ενθουσιασμού, και θαρραλέας πρωτοβουλίας, που σπάνια ξεπεράστηκε».
Ο Σάντυ πάντα πίστευε ότι η Κρήτη δεν έπρεπε ποτέ να πέσει, αλλά σε εκείνα τα πρώτα εμπόλεμα χρόνια, οι συμμαχικές ήττες ήταν αναπότρεπτα καταθλιπτικές.

Από την Κρήτη, οι κατακτητές τον έστειλαν σε ένα νοσοκομείο αιχμαλώτων πολέμου στην Αθήνα όπου στις διαρκείς προσπάθειες του να ρεζιλεύει τους Γερμανούς, απέκτησε τη φήμη κινηματογραφικού δραπέτη. Σε μία προσπάθεια έπαιξε τον νεκρό ώστε να μπορέσει να βγει εκτός στρατοπέδου μέσα σε ένα φέρετρο. Το εγχείρημα θα είχε πετύχει αν δεν έμπαινε στη μέση ένας καλοπροαίρετος γνωστός του γιατρός. Μετά από τρεις αποτυχημένες προσπάθειες, οι Γερμανοί τον έστειλαν για τιμωρία στο κολαστήριο του Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη, απ’ όπου όμως κατάφερε να αποδράσει. Ξεκίνησε με τα πόδια ένα επικό ταξίδι, όπου με τη βοήθεια και καθοδήγηση αφανών Ελλήνων, κατευθύνθηκε στο μυθικό Άγιον Όρος. Εκεί, οι μοναχοί τον έκρυβαν με κίνδυνο της ζωής τους, μέχρι να μπορέσει να «δανειστεί» κάποιο σκάφος και να πλεύσει μέσα από το θηριώδες Αιγαίο Πέλαγος προς τα παράλια τής Μικράς Ασίας. Το 1953, έγραψε σε βιβλίο την μέχρι τότε περιπέτεια του, το οποίο αγοράστηκε από μισό εκατομμύριο αναγνώστες, "Dare to Be Free". Το βιβλίο αυτό, κυκλοφορεί αποκλειστικά στην Ελλάδα με τον τίτλο "Με Τόλμη για την Ελευθερία" (Εκδόσεις En Plo (Eν Πλώ), και πρόσφατα στο διεθνές αναγνωστικό κοινό μέσω του Amazon ως «Κυνηγώντας την Ελευθερία» (Athos Press, NY). (Η τελευταία αυτή έκδοση, περιέχει στοιχεία και από μεταγενέστερο βιβλίο του Σάντυ Τόμας, καθώς και όλο το ιστορικό υλικό (A Visit to Mount Athos, November 1944) που ήρθε για πρώτη φορά στην επιφάνεια μετά από την ιστορική έρευνα και απόδοση τού Γιώργου Γ. Σπανού, (George G. Spanos) στον οποίο ο Τόμας εμπιστεύτηκε κι άλλες λεπτομέρειες τής ζωής του.)

Αφού επέστρεψε στο στράτευμα του, οι στρατιωτικές δεξιότητές του Σάντυ Τόμας άρχισαν πραγματικά να λάμπουν. Το 23ο NZ Τάγμα βοήθησε στην απώθηση, από την Αίγυπτο στην Τυνησία, του μέχρι τότε ανίκητου Ρόμελ, οπότε ο Σάντυ κέρδισε το μετάλλιο Διακεκριμένης Υπηρεσίας (DSO) και ακόμα έναν δεύτερο Στρατιωτικό Σταυρό (MC). Από εκεί, το Τάγμα του εστάλη στην Ιταλία, τα εδάφη τής οποίας ο γερμανικός στρατός υπερασπιζόταν ακόμα με θανατηφόρα επιμονή -όλοι οι ανώτεροι του, και στενοί του φίλοι, σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν. Έτσι, ο Σάντυ βρέθηκε με το βαθμό τού αντισυνταγματάρχη, έχοντας πλέον υπό τις διαταγές του ολόκληρο το ηρωικό 23ο ΝΖ Τάγμα, και παρόλο το νεαρό της ηλικίας του, ήταν μόλις 24 ετών, αναδείχθηκε σε έναν πολύ πετυχημένο διοικητή. Μάλιστα, ήταν ο νεότερος διοικητής Τάγματος που είχε υπάρξει ποτέ στον στρατό τής Νέας Ζηλανδίας. Δεν του έφτανε όμως αυτό: του απονεμήθηκε και το Ασημένιο Αστέρι (Silver Star), η 3η υψηλότερη διάκριση τού αμερικανικού στρατού, μετά από σημαντική παροχή στήριξης που παρείχε στον Αμερικανό Στρατηγό Μάρκους Κλαρκ, και στους στρατιώτες του, στις πολεμικές επιχειρήσεις κατά των Ναζί στη βόρεια Ιταλία. Αυτές οι απίστευτες περιπέτειες αποτέλεσαν την πρώτη ύλη για το δεύτερο βιβλίο του "Pathways to Adventure" (Dryden Press, 2004).

Ο παλιός του Διοικητής, από τις μέρες της Κρήτης, Στρατηγός Φρέιμπεργκ, αργότερα Λόρδος Φρέιμπεργκ, έλεγε για τον Σάντυ:

Αποψη: Η ενοχλητική 28η Οκτωβρίου

*Άγγελος Μ. Συρίγος

 

Τα τελευταία χρόνια επανέρχεται στη δημόσια συζήτηση το θέμα του εορτασμού της 28ης Οκτωβρίου 1940, δηλαδή της αρχής του πολέμου και της εισόδου μας σε αυτόν. Επισημαίνεται συνήθως ότι οι υπόλοιποι λαοί της Ευρώπης εορτάζουν το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου τον Μάιο του 1945. Κατ’ επέκταση προτείνεται ότι θα ήταν ίσως καλύτερο να γίνουμε «φυσιολογικοί» και να εορτάζουμε μαζί με τους άλλους τον Μάιο. Το όλο θέμα διανθίζεται και με τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου που επίσης συνιστά την αρχή και όχι την ολοκλήρωση της ελληνικής Επαναστάσεως. Προφανώς, παραβλέπεται ότι και άλλοι λαοί εορτάζουν το ξεκίνημα μιας επαναστάσεως, όπως οι Γάλλοι την κατάληψη της Βαστίλλης την 14η Ιούλιου.

Πίσω από τις απόψεις περί του μάλλον άκαιρου εορτασμού της 28ης Οκτωβρίου, βρίσκεται η προσπάθεια να αποδομηθούν αυτά που θεωρούνται «καταστατικοί μύθοι» του ελληνικού έθνους. Η ιστορία είναι παλιά: μύθος το Ζάλογγο, υπό αμφισβήτηση η εθνική συνείδηση των Σουλιωτών επειδή πολλοί από αυτούς μιλούσαν αρβανίτικα, μύθος και η 25η Μαρτίου ως ορισμένη από τη Φιλική Εταιρεία ημέρα ενάρξεως της Επαναστάσεως στην κυρίως Ελλάδα. Η χρονική απόσταση διευκολύνει τέτοιους ισχυρισμούς. Κάτι που καθιερώθηκε ως εθνική εορτή το 1838, ενόσω ζούσαν όλοι οι αγωνιστές του 1821, αμφισβητείται με άνεση σχεδόν δύο αιώνες μετά.

Υπ’ αυτό το πρίσμα, η 28η Οκτωβρίου ενοχλεί διότι τα έχει όλα: