Πριν από 50.000 - 90.000 χρόνια, οι πρώτες προσπάθειες
Του Γιαννη Eλαφρου
Πότε και πού, άραγε, ο πρώτος προϊστορικός άνθρωπος κοίταξε μακριά στον θαλάσσιο ορίζοντα και αποπειράθηκε να διασχίσει το υδάτινο εμπόδιο, είτε στην πλάτη ενός ζώου είτε πάνω σε ένα κορμό δέντρου είτε με κάποια πρόχειρη ξύλινη «κατασκευή»; Πότε και πού έγινε το πρώτο μεγάλο βήμα προς τη ναυσιπλοΐα; Στον ελλαδικό χώρο, απαντά ερευνητική ομάδα του εργαστηρίου Θαλάσσιας Γεωλογίας του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών (Γιώργος Φερεντίνος, Μαρία Γκιώνη, Μαρία Γέραγα, Γιώργος Παπαθεοδώρου, ενώ βοήθησαν οι Κώστας Χρονόπουλος και Μιχάλης Ρεβενιός), με δημοσίευση στο περιοδικό Journal of Archeological Science.
Μέχρι τώρα, θεωρούνταν ότι η ναυσιπλοΐα πρωτοεμφανίστηκε στα νησιωτικά συμπλέγματα της ΝΑ Ασίας και της Αυστραλίας, καθώς έχουν ανακαλυφθεί προϊστορικά ανθρώπινα κατάλοιπα, ενώ η «νησιωτικότητά» τους θεωρείται δεδομένη στα προϊστορικά χρόνια.
Σύμφωνα με αυτές τις προσεγγίσεις, ο άνθρωπος διέσχισε τα συγκεκριμένα θαλασσινά περάσματα πριν από 50.000 χρόνια. Στη Μεσόγειο, έχει βρεθεί ανθρώπινη παρουσία σε Σικελία, Σαρδηνία και Κύπρο πριν από 30.000, 22.000 και 13.000 χρόνια αντίστοιχα. Καθώς θεωρείται ότι ήταν νησιά τότε, υπολογίζεται ότι ο άνθρωπος έπλευσε προς αυτά τις αντίστοιχες χρονικές στιγμές.
Με τη νέα δημοσίευση, η ερευνητική ομάδα της Πάτρας κάνει ένα βήμα παραπέρα. Συνδυάζει τα ευρήματα από την παρουσία λίθινων εργαλείων στα νησιά Κεφαλονιά και Ζάκυνθο, στις Β. Σποράδες (Αλόννησος, Κυρά Παναγιά και Περιστέρα), αλλά και στην Κρήτη και στη Γαύδο, από τη Μέση Παλαιολιθική έως τη Μεσολιθική Εποχή, με τις γεωαρχαιολογικές έρευνες για την αναπαράσταση του παλαιοαναγλύφου και των παλαιοακτών του ελληνικού αρχιπελάγους τα τελευταία 100.000 χρόνια, οι οποίες δείχνουν τη «νησιωτικότητά» του όλη αυτήν την περίοδο. Το συμπέρασμα είναι ξεκάθαρο: Ο άνθρωπος διέσχιζε τα περάσματα προς τα νησιά του ελληνικού χώρου ήδη από τη Μέση Παλαιολιθική Εποχή.
«Ειδικότερα όσον αφορά στην Κεφαλληνία και τη Ζάκυνθο, οι μετακινήσεις αυτές ξεκίνησαν πριν από 50.000 χρόνια, πιθανώς και πριν από 90.000 χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι οι πρώτες προσπάθειες έγιναν από τον άνθρωπο του Neanderthal, σε αντίθεση με τη ΝΑ Ασία, όπου τα αντίστοιχα περάσματα έγιναν από τον σύγχρονο άνθρωπο», λέει στην «Κ» ο κ. Φερεντίνος, ομότιμος καθηγητής στο Τμήμα Γεωλογίας της Πάτρας. «Αξίζει να σημειωθεί ότι οι γεωαρχαιολογικές έρευνες έδειξαν ότι οι αποστάσεις από την ηπειρωτική Ελλάδα προς τα νησιά, αλλά και μεταξύ των νησιών, ήταν μικρότερες από τις σημερινές και κυμαίνονταν μεταξύ 5 και 10 χλμ. Ετσι, τα νησιά ήταν ορατά και προσβάσιμα, ενώ ο προϊστορικός άνθρωπος θεωρούσε ότι μπροστά στα μάτια του εκτεινόταν μια λίμνη, παρά θάλασσα». «Δημιουργείτο η ψυχολογική προδιάθεση να αποτολμήσει να σπάσει το θαλάσσιο τείχος που έβρισκε μπροστά του και τον εμπόδιζε να ανακαλύψει άλλους τόπους και να βρει νέες και καλύτερες πηγές τροφής και πρώτων υλών για την κατασκευή των εργαλείων του», σημειώνουν οι ερευνητές.
Χώρος πειραματισμού
Η τοπιογραφία του ελληνικού αρχιπελάγους αποτέλεσε ένα σημαντικό χώρο πειραματισμού του προϊστορικού ανθρώπου, όπου ανέπτυξε τις δεξιότητες της ναυσιπλοΐας και απέκτησε εμπειρία, συνοψίζουν. Η ενδιαφέρουσα εργασία παρουσιάστηκε τη Δευτέρα 14/11, στις 6 μ.μ. στη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή (Διδότου και Μασσαλίας).
