Του Φραγκούλη Φράγκου
Μια εξαιρετικά εμπεριστατωμένη ανάλυση για την κατάσταση στη Συρία, που επιβεβαιώνει τη βαθιά γνώση της γεωπολιτικής της ευρύτερης περιοχής και της διεισδυτικής ματιάς του πρώην υπουργού Εθνικής Άμυνας και πρώην αρχηγού ΓΕΣ κ. Φραγκούλη Φράγκου.
"Η Συρία
Η Συρία είναι μια χώρα της Μέσης Ανατολής που εκτείνεται μεταξύ του Ευφράτη ποταμού, της Αραβικής ερήμου και της Μεσόγειου θάλασσας.
Η έκτασή της είναι 185.180 km² και έχει πληθυσμό 22.505.000. Συνορεύει στα Βόρεια με την Τουρκία, στα Ανατολικά με το Ιράκ, στα Νότια με την Ιορδανία, στα Νοτιοδυτικά με το Ισραήλ και το Λίβανο και στα Βορειοδυτικά βρέχεται από τη Μεσόγειο Θάλασσα. Πρωτεύουσα είναι η Δαμασκός.
Παρούσα κατάσταση στη Συρία...
Οι συγκρούσεις μεταξύ των συριακών καθεστωτικών δυνάμεων και του Ελεύθερου Συριακού Στρατού (Free Syrian Army – FSA) συνεχίζονται και μάλιστα επεκτείνονται υπό μορφή θρησκευτικής βίας και στο γειτονικό Λίβανο (κυρίως στην περιοχή της Τρίπολης). Οι απώλειες έχουν ξεπεράσει τους 40.000 νεκρούς, ενώ σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR), οι εγγεγραμμένοι Σύριοι πρόσφυγες προς τις γειτονικές χώρες αγγίζουν το μισό εκατομμύριο (Τουρκία: 135.519, Ιορδανία: 141,892, Λίβανος: 150.793, Ιράκ: 63.496 και Βόρεια Αφρική: 11.740) και οι εκτοπισθέντες εσωτερικοί πρόσφυγες ξεπέρασαν τα δύο εκατομμύρια.
Ο ρόλος της Τουρκίας
Η Τουρκία εξοπλίζει, συμβουλεύει, εκπαιδεύει και γενικότερα υποστηρίζει με κάθε τρόπο τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό. Πρόσφατες πληροφορίες κάνουν λόγο και για υποστήριξη της Άγκυρας προς τους σαλαφιστές μουσουλμάνους, που έχουν ταχθεί στο πλευρό των Σύριων αντικαθεστωτικών. Μάλιστα, αναφέρουν ότι οι ένοπλοι σαλαφιστές μουσουλμάνοι, οι πλειοψηφία των οποίων συνδέονται με την Al Qaeda, χρησιμοποιούν αυτοκίνητα με τουρκικές πινακίδες και επικοινωνούν μέσω της τουρκικής εταιρίας κινητής τηλεφωνίας Turkcell.
Με πρόσχημα την ασφάλεια των Σύριων προσφύγων στους καταυλισμούς της νοτιοδυτικής Τουρκίας, οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις επιδιώκουν τη δημιουργία μιας buffer zone κατά μήκος των συρο-τουρκικών συνόρων. Ωστόσο, η υλοποίηση αυτού του σχεδίου απαιτεί την υποστήριξη της Ουάσιγκτον, του Αραβικού Συνδέσμου και φυσικά προϋποθέτει τη λήψη σχετικής απόφασης από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Η Άγκυρα δεν θα ρισκάρει να κινηθεί μονομερώς, καθότι εγκυμονεί ο κίνδυνος να έρθει σε πλήρη ρήξη με τη Δαμασκό και να αναγκασθεί να χρησιμοποιήσει τουρκικές δυνάμεις εντός της συριακής επικράτειας. Κάτι τέτοιο όμως θα περιέπλεκε περισσότερο την κατάσταση καθώς θα αναδυόταν ένας αριθμός ασύμμετρων απειλών κατά της Άγκυρας και θα προκαλούσε τη σθεναρή αντίδραση της Τεχεράνης και της Μόσχας.
Το επόμενο χρονικό διάστημα, εκτιμάται ότι οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις θα επιδιώξουν να δημιουργήσουν μια ζώνη ασφαλείας, με πλάτος από 5 έως 20 χιλιόμετρα σε συγκεκριμένους τομείς, κατά μήκος των συρο-τουρκικών συνόρων και εντός του συριακού εδάφους. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα επιδιώξουν:
Να ελέγξουν τα μαζικά προσφυγικά ρεύματα προς το εσωτερικό της Τουρκίας.
Να διεξάγουν ανεμπόδιστα εκκαθαριστικές επιχειρήσεις κατά των Κούρδων ανταρτών του PKK.
Να παρέχουν περισσότερη υποστήριξη προς τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό (Free Syrian Army – FSA) των αντικαθεστωτικών.
Να προτρέψουν περισσότερους Σύριους στρατιωτικούς να αυτομολήσουν με ασφάλεια εντός αυτής της περιοχής.
Να διακόψουν τον εναέριο ανεφοδιασμό του συριακού στρατού από το εξωτερικό (μέσω της ζώνης απαγόρευσης πτήσεων, κυρίως από τη Ρωσία και το Ιράν), και
Να διευκολύνουν τις διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις στη μεταφορά ανθρωπιστικής βοήθειας προς το συριακό λαό. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η Άγκυρα θα έχει να αντιμετωπίσει μικρότερη ροή προσφύγων, θα προβάλει ένα «ανθρωπιστικό προφίλ» και θα μοιρασθεί το κόστος της ανθρωπιστικής βοήθειας.
Όλα αυτά θα λειτουργήσουν μεν καταλυτικά υπέρ της ανατροπής του καθεστώτος Assad, ωστόσο δεν θα είναι σύμφωνα με τη διεθνή νομιμότητα, καθότι δεν θα πραγματοποιηθούν με απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Ως εκ τούτου, μια δυναμική αντίδραση της Δαμασκού κατά της Άγκυρας δεν θα πρέπει να θεωρείται ως σενάριο με μηδενική πιθανότητα, ειδικά αν η Τουρκία συστηματικά συνεχίσει να προκαλεί το αλαουιτικό καθεστώς. Σε μια τέτοια περίπτωση, η Δαμασκός θα μπορούσε να αντιδράσει δυναμικά με τη χρήση όπλων μαζικής καταστροφής, δηλαδή με το βαλλιστικό και χημικό οπλοστάσιό της, καθότι οι ένοπλες δυνάμεις της θεωρούνται σχεδόν αποδεκατισμένες και χαμηλής επιχειρησιακής δυνατότητας για να αντιμετωπίσουν τις αντίστοιχες ένοπλες δυνάμεις της Τουρκίας. Για το λόγο αυτό, όπως ανέφερε πρόσφατα στις Βρυξέλλες ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ Leon Panetta, οι αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις έχουν δημιουργήσει στην Τουρκία, στην Ιορδανία και στο Ισραήλ κέντρα παρακολούθησης της δραστηριότητας των συριακών βάσεων χημικών όπλων, ώστε αφενός να προειδοποιήσουν τις γειτονικές χώρες για τις προθέσεις του καθεστώτος, αφετέρου να αντιδράσουν άμεσα κατά του συριακού οπλοστασίου όπλων μαζικής καταστροφής.
Βέβαια, η Άγκυρα γνωρίζει ότι σε περίπτωση έναρξης εχθροπραξιών με τη Συρία, δεν θα αναμένει μόνο την αντίδραση της Δαμασκού, αλλά και την αντίδραση της Μόσχας και της Τεχεράνης. Αυτό το σενάριο την ανησυχεί ιδιαίτερα, ασχέτως αν θεωρεί ως δεδομένη την αμερικανική και ΝΑΤΟϊκή υποστήριξη.
Τις τελευταίες ημέρες η διεθνής κοινότητα έγινε μάρτυρας μιας σειράς τυχαίων(;) θερμών συρο-τουρκικών επεισοδίων, τα οποία θεωρητικά «βαρύνουν» τη συριακή πλευρά και ως ένα βαθμό «δικαιολογούν» στη διεθνή κοινή γνώμη τις ενέργειες της Άγκυρας κατά της Δαμασκού. Ωστόσο, δημιουργούνται εύλογα ερωτήματα για το κατά πόσο όλα αυτά ήσαν ενορχηστρωμένα, προκειμένου η Τουρκία με την υποστήριξη του ΝΑΤΟ να υπερκεράσει το εμπόδιο της άρνησης της Μόσχας και του Πεκίνου να συναινέσουν στη λήψη απόφασης κατά του συριακού καθεστώτος στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Θα πρέπει να υπογραμμισθεί ότι επειδή η Άγκυρα συνήθως εφαρμόζει μια «ευκαιριακή εξωτερική πολιτική» σε περιφερειακό επίπεδο, όπως για παράδειγμα η αποτυχημένη “zero problem policy” του Davutoglu, δεν θα ήταν απίθανο να διαφοροποιήσει τη στάση της απέναντι στο συριακό καθεστώς ή τους αντικαθεστωτικούς, αν προέκυπταν νέα δεδομένα σε κάποια χρονική στιγμή. Ήδη, η Άγκυρα άσκησε μια επαμφοτερίζουσα πολιτική στην περίπτωση της Λιβύης και ως εκ τούτου δεν θα ήταν απίθανο να το επαναλάβει και στην περίπτωση της Συρίας.
Ο κουρδικός παράγοντας
Η απόφαση που έλαβε ο Bashar al-Assad, στα μέσα Ιουλίου του 2012, να αποσύρει το μεγαλύτερο μέρος των συριακών δυνάμεων από τις κουρδικές περιοχές της Συρίας, είχε ως αποτέλεσμα την παραχώρηση του ελέγχου αυτών των εδαφών στο συριακό κουρδικό Κόμμα της Δημοκρατικής Ένωσης (Democratic Union Party – PYD).
Δεδομένου ότι το Κόμμα της Δημοκρατικής Ένωσης είναι καλά οργανωμένο, εξοπλισμένο και συνεργάζεται στενά με το ΡΚΚ, αφετέρου οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι δραστηριότητες και οι αποφάσεις του, σε σχέση με τον εθνο-θρησκευτικό εμφύλιο πόλεμο της Συρίας, θα επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό τις μελλοντικές εξελίξεις στην περιοχή.
Το μείζον ερώτημα για τους Κούρδους της Συρίας είναι αν στη μετά-Assad εποχή καταφέρουν να δημιουργήσουν μια κουρδική κρατική οντότητα ή έστω να αυτονομηθούν. Ως γνωστόν, θα έχουν να αντιμετωπίσουν μια σειρά σημαντικών και ίσως ανυπέρβλητων προβλημάτων, όπως:
Την αναμενόμενη σθεναρή αντίδραση των Σύριων σουννιτών.
Την απουσία (;) συναίνεσης προς αυτή την κατεύθυνση από αμερικανικής πλευράς.
Τη δεδομένη άρνηση και σθεναρή αντίδραση της Άγκυρας.
Την αδυναμία σχηματισμού ενιαίας κουρδικής περιοχής εντός της Συρίας. Οι κουρδικές περιοχές εντός του συριακού εδάφους δεν συνιστούν μια ενιαία γεωγραφική περιοχή, καθώς σχηματίζουν μια μη συνεχή λωρίδα μικρού πλάτους κατά μήκος των τουρκικών συνόρων.
Εκτιμήσεις
Η παρουσία του Ελεύθερου Συριακού Στρατού στην ευρύτερη περιοχή της Δαμασκού, η αναμενόμενη ανάπτυξη των ΝΑΤΟϊκών βλημάτων εδάφους-αέρος στην Τουρκία, και οι πληροφορίες-φήμες ότι ο Assad αναζητά άσυλο σε χώρα της Νότιας Αμερικής, οδηγούν στην εκτίμηση ότι «πιθανόν, το καθεστώς του Assad πρόκειται να καταρρεύσει σύντομα».
Επιπρόσθετα, εκτιμάται ότι «ίσως, το επόμενο χρονικό διάστημα, η τύχη του Assad να κριθεί στις μάχες που θα διεξαχθούν πρωτίστως στην περιοχή της πρωτεύουσας», η οποία συνιστά το προπύργιο του αλαουιτικού καθεστώτος.
Ο Ρώσος ΥΠΕΞ Σεργκέι Λαβρόφ προέβη πριν δύο ημέρες σε δήλωση: “Δυστυχώς, οι δυτικοί εταίροι μας έχουν ξεφύγει από τις συμφωνίες της Γενεύης και απαιτούν την απόσυρση του προέδρου της Συρίας Μπασάρ Ασάντ” .
Ο Χριστιανισμός στη Μέση Ανατολή
Σε ολόκληρη την Μέση Ανατολή, η «αραβική άνοιξη» έχει μετατραπεί σε «χριστιανικό χειμώνα». Τα τελευταία χρόνια ήταν καταστροφικά για τα 14 εκατομμύρια των ταλαιπωρημένων Χριστιανών της περιοχής. Στην Αίγυπτο, η ανάδυση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας συνοδεύτηκε από διαδηλώσεις εναντίον των Κοπτών, καθώς και πυρπολήσεις ναών. Στη Δυτική Όχθη και στη Γάζα, οι Χριστιανοί φεύγουν για να μη βρεθούν στα διασταυρούμενα πυρά μεταξύ της οικιστικής πολιτικής του Benjamin Netanyahu και των όλο και πιο ριζοσπαστικών Σουνιτών γειτόνων τους, που υποστηρίζουν την Χαμάς.
Η χειρότερη περίπτωση όμως, είναι αυτή του Ιράκ, όπου τα 2/3 των Χριστιανών (250.000) έχουν ήδη φύγει, από τότε που ανετράπη ο Σαντάμ. Οι περισσότεροι κατέφυγαν στην Συρία.
Όποιος επισκέπτονταν την Δαμασκό τα τελευταία χρόνια, έβλεπε παντού, στους δρόμους και στα πάρκα, Χριστιανούς πρόσφυγες από το Ιράκ.
Πρώην τραπεζικοί υπάλληλοι, μηχανικοί, φαρμακοποιοί και επιχειρηματίες, που αναγκάστηκαν να γίνουν πρόσφυγες, ζώντας με τις οικογένειά τους σε μικρά διαμερίσματα, εξαρτώμενοι από την ελεημοσύνη της εκκλησίας ή τις όποιες αποταμιεύσεις τους.
Όπως μου ανέφερε ένας απ' αυτούς, «πριν από τον πόλεμο δεν υπήρχε διαχωρισμός Χριστιανών και Μουσουλμάνων. Με τον Σαντάμ κανένας δεν μας ρωτούσε για το θρήσκευμά μας, ενώ όλοι ήμασταν ελεύθεροι να λατρεύουμε ότι θέλαμε. Τώρα, το 75% των Χριστιανών έχει φύγει ...;», λέει.
Σήμερα, οι πρόσφυγες από το Ιράκ αντιμετωπίζουν μια δεύτερη φυγή, αφού οι Σύριοι οικοδεσπότες τους, κινδυνεύουν κι αυτοί. Ήδη έχουν στηθεί προσφυγικοί καταυλισμοί και κατασκηνώσεις στη κοιλάδα Μπεκά του Λιβάνου, ενώ πολλοί μετακινούνται προς την Ιορδανία.
Οι περισσότερες επιθέσεις στη Συρία σημειώνονται προς το παρόν μεταξύ Σουνιτών και Αλεβιτών Μουσουλμάνων. Άρχισαν όμως να σημειώνονται και αιματηρές επιθέσεις εναντίον της χριστιανικής μειοψηφίας. Σε μια περιοχή (Qusayr), υπήρξε εθνοκάθαρση των ντόπιων Χριστιανών, τους οποίους οι τζιχαντιστές κατηγόρησαν ως συνεργάτες του συριακού καθεστώτος. Η εν λόγω κοινότητα, που αποτελεί το 10% του πληθυσμού της περιοχής είναι τώρα τρομοκρατημένη.
Τα τελευταία 100 χρόνια, πολύ πριν έρθουν στην εξουσία οι Άσαντ, η Συρία αποτελούσε ασφαλές καταφύγιο για τους Χριστιανούς της Μ. Ανατολής. Η χώρα φιλοξένησε τους Αρμένιους, που ήταν θύματα της γενοκτονίας των Νεότουρκων το 1915, καθώς και τους Χριστιανούς Παλαιστίνιους που εκδιώχθηκαν από τις πατρογονικές εστίες τους το 1948, με την ίδρυση του Ισραήλ. Στις δεκαετίες του 1970 και 1980, η Συρία αποτέλεσε καταφύγιο για τους Ορθόδοξους Χριστιανούς και Μαρονίτες, που προσπαθούσαν να γλιτώσουν από τις θρησκευτικές αναταραχές του Λιβάνου.
Μπορεί το καθεστώς του Άσαντ να ήταν ένα μονοκομματικό κατασταλτικό καθεστώς, που περιόριζε τα πολιτικά δικαιώματα, επέτρεπε όμως τις πολιτισμικές και θρησκευτικές ελευθερίες. Για αυτό και οι συριακές θρησκευτικές μειονότητες της Συρίας απολάμβαναν ασφάλεια και σταθερότητα σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό απ' ότι αλλού. Και αυτό ίσχυε κυρίως για τις αρχαίες χριστιανικές μειονότητες. Ο λόγος είναι πως οι Άσαντ είναι Αλεβίτες, μια σιιτική μειονότητα που θεωρείται αιρετική, και μάλιστα τα μέλη της χαρακτηρίζονται υποτιμητικά ως Nusayris, ή «μικροί Χριστιανοί». Μάλιστα οι λειτουργίες τους μοιάζουν πολύ με χριστιανικές. Οι Αλεβίτες αποτελούν μόλις το 12% του πληθυσμού της Συρίας, και οι Άσαντ κατάφεραν να κρατήσουν την εξουσία δημιουργώντας ένα σύμπλεγμα συμμαχιών με τις διάφορες μειονότητες, ως αντίβαρο στην πλειοψηφία των Σουνιτών Μουσουλμάνων.
Στην Συρία του Άσαντ οι χριστιανικές γιορτές ήταν συγχρόνως και εθνικές. Οι Χριστιανοί εξαιρούνταν από την εργασία τα πρωινά της Κυριακής, ενώ οι ναοί και τα μοναστήρια (όπως και τα τζαμιά) είχαν δωρεάν ηλεκτρικό ρεύμα, ενώ τους παρέχονταν και δωρεάν γη για την κατασκευή νέων ναών. Γενικά, η ελευθερία που ζούσαν οι Χριστιανοί στην Συρία, δεν συναντιόνταν πουθενά αλλού στην ευρύτερη Μ. Ανατολή. Αυτό όμως το θρησκευτικό μωσαϊκό κινδυνεύει σήμερα με διάλυση.
Όπως και στην Αίγυπτο, έτσι και στη Συρία, οι χριστιανικές εκκλησίες στοιχήθηκαν πίσω από το καθεστώς, με το που εκδηλώθηκε η αραβική άνοιξη.
Αρχικά, πολλοί πιστοί δεν συμφώνησαν με αυτή την επιλογή. Μάλιστα κάποιοι νεαροί Χριστιανοί ενώθηκαν με όλους αυτούς που ήθελαν την ανατροπή του καθεστώτος, ελπίζοντας για περισσότερη ελευθερία, ανθρώπινα δικαιώματα και δημοκρατία. Ένα χρόνο μετά είναι πλέον πολύ δύσκολο να βρεθεί κάποιος Χριστιανός ο οποίος να συνεχίζει να υποστηρίζει την επανάσταση.
Υπάρχουν αναφορές για μαχητές της Αλ Κάιντα που πολεμούν δίπλα στους αντάρτες του Ελεύθερου Συριακού Στρατού, ενώ η στήριξη που παρέχει η Τουρκία στο Συριακό Εθνικό Συμβούλιο τρομοκρατεί τους Αρμένιους της χώρας.
Σχεδόν σε κάθε περιοχή της Συρίας, ακόμη και εκεί όπου δεν διεξάγονται συγκρούσεις, η εγκληματικότητα κυριαρχεί για τα καλά. Και όσο το καθεστώς μοιάζει να πλησιάζει στο τέλος του, τόσο οι Χριστιανοί ανησυχούν πως θα έχουν κι αυτοί την τύχη που είχαν οι αντίστοιχοι του Ιράκ.
Και όπως πάντα, οι Χριστιανοί απορούν με την στάση της (χριστιανικής) Αμερικής. Όταν ο George W. Bush εισέβαλλε στο Ιράκ, είχε την αφέλεια να πιστεύει πως ο Σαντάμ θα αντικατασταθεί από μια ειρηνική, φιλοαμερικανική αραβική δημοκρατία, που θα επεδίωκε την στήριξη της χριστιανικής Δύσης. Στην πραγματικότητα όμως, εννιά χρόνια αργότερα, αυτό που δημιουργήθηκε είναι ένα ριζοσπαστικό και ασταθές φιλοϊρανικό θρησκευτικό πεδίο μάχης. Τώρα η Αμερική στηρίζει κάποιες αντιπολιτευτικές ομάδες, οι οποίες είναι πολύ πιθανό να κάνουν τα ίδια στις μειονότητες της Συρίας.
Όπως και στη δεκαετία του 80, μια κοινή επιχείρηση μεταξύ της CIA και των σαουδαραβικών μυστικών υπηρεσιών, μπορεί να καταλήξει στην αντικατάσταση του σκληρού κοσμικού κράτους της Συρίας, από ένα σκληροπυρηνικό καθεστώς Σαλαφιστών. Αν συμβεί κάτι τέτοιο και στη Συρία, τότε θα ζήσουμε το οριστικό τέλος της αρχαίας χριστιανικής μειονότητας στη Μ. Ανατολή.
Εκτιμήσεις του πρώην Πρέσβη των ΗΠΑ Morton Abramowitz στην Άγκυρα
Ο Άνθρωπος που «ανακάλυψε» και «ανέδειξε» τον κ. Ερντογάν στην πολιτική, κ. Morton Abramowits, πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Άγκυρα και νυν μέλος του διοικητικού συμβουλίου του CFR (Council on Foreign Relations), σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε πρόσφατα (nationalinterest.org) κάνει συνοπτικά τις ακόλουθες εκτιμήσεις για την Τουρκία:
1. Η Τουρκία βρίσκεται τώρα σε πολύ δύσκολη κατάσταση. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει είναι το Κουρδικό.
2. Ο πρωθυπουργός κ. Ερντογάν επιθυμεί να γίνει Πρόεδρος της Δημοκρατίας μετά τις εκλογές του 2014, αλλά η έδρα του κινδυνεύει.
3. Η Τουρκία βρίσκεται σε διένεξη με όλους τους γείτονες της Δεν υφίσταται το δόγμα των μηδενικών προβλημάτων. Ειδικότερα στο θέμα της Συρίας, δεν μπόρεσε να ικανοποιήσει ούτε στο εσωτερικό της χώρας ούτε το εξωτερικό ούτε τη Δύση.
4. Ο Ερντογάν σύναψε φιλικές σχέσεις με τον Μεσούτ Μπαρζανί, αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό για να παρεμποδίσει την τρομοκρατία του PKK.
5. Ο κ. Ερντογάν παρενέβη περισσότερο από όλους στη Συρία, τώρα παρασύρει τη δική του χώρα σε θρησκευτικές συγκρούσεις.
6. Η στάση των Κούρδων στην Τουρκία είναι σήμερα αντιφατική. Ο κουρδικός λαός επιθυμεί τον τερματισμό της βίας, αλλά ταυτόχρονα υποστηρίζει το PKK.
7. Ο ηγέτης του PKK, κ. Οτζαλάν, στηρίζει κάθε είδους ομοσπονδιακό σύστημα, αλλά δεν αναφέρει το παραμικρό για αυτονομία, την οποία διεκδικούσε παλαιότερα.
8. Ο κ. Ερντογάν βρίσκεται σε αδιέξοδο και όπως κάνουν όλοι οι Τούρκοι ηγέτες όταν είναι στριμωγμένοι, περιμένει τη βοήθεια του MHP (Κόμμα του κ. Μπαχτσελί, Γκρίζοι Λύκοι).
9. Στην Τουρκία δεν υπάρχει αντιπολίτευση. Ο λαός σιωπά και δεν αντιδρά.
10. Ο κ. Ερντογάν κινδυνεύει να χάσει το θώκο του είτε από το PKK είτε εξαιτίας της Συρίας είτε λόγω οικονομικής κρίσης
11. Ο κ. Ερντογάν είναι άνθρωπος των ΗΠΑ, αλλά το Κουρδικό μπορεί να τον οδηγήσει στο τέλος της καριέρας του.
12. Ο κ. Ερντογάν θα υποφέρει πολύ από το αντιαμερικανικό κλίμα τον ερχόμενο χρόνο. Το 2013 θα εισέλθουν στο στίβο της πολιτικής νέα κόμματα.
13. Το ΑΚΡ μπορεί να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο διάλυσης του πριν τις εκλογές του 2014.
14. Η Τουρκία είναι μια χώρα γεμάτη εκπλήξεις. Πρέπει να παρακολουθείται προσεκτικά και να μη μένει αβοήθητη…
Ο κ. Abramowitz ανήκει στην κατηγορία των διπλωματών που γνωρίζουν πολύ καλά την Τουρκία. Είναι ο άνθρωπος που είχε προβλέψει το διαμελισμό της χώρας από το 1994. Γενικά είναι ο άνθρωπος που ξέρει πολλά…"
