Του Σαράντου Καργάκου...
Το βιβλιο ὑπό μορφὴ χειρογράφων ἤ ἔντυπο, μετὰ τὴν εὔρεση τῆς
τυπογραφίας ἀπὸ τὸν Γουτεμβέργιο, κυριάρχησε στὴν πνευματική μας ζωὴ ἐπὶ
2.500 χρόνια. Σήμερα ὅμως περνάει μιὰ χωρὶς προηγούμενο κρίση. Οἱ
νεώτερες γενιὲς τὸ ἔχουν ἀποκλείσει ἀπό τὴ ζωή τους. Κι ἄν δὲν ἦταν
ἀκόμη ὑποχρεωτικὸ στὰ σχολεῖα καὶ στὰ πανεπιστήμια, θὰ ἦταν γιὰ αὐτὲς
μιὰ terra incognita. Παρατηρῶ πάντοτε τοὺς συνεπιβάτες μου στὰ τραῖνα
καὶ στὰ λεωφορεῖα. Τώρα εἶναι βουβοί. Κάποτε ἦσαν ὁμιλητικοί.
Ἀπ’ ὅσα
ἄκουγα ἐμπνεύστηκα τὰ περισσότερα
κεφάλαια τοῦ βιβλίου μου «Μιὰ στάση
ζωῆς ποὺ νὰ λὲς “παρών”-Πρός τοὺς νέους», ποὺ ἐκδόθηκε τὸ 2014 ἀπό τὸν
ἱστορικὸ οἶκο Ι. Σιδέρης. Παλαιότερα ἔβλεπα τοὺς περισσότερους ἄνθρωπους
νὰ διαβάζουν ἐφημερίδα, περιοδικὸ ἤ κάποιο βιβλίο. Τώρα ὅλοι
πληκτρολογοῦν κάποιον ἠλεκτρονικὸ μηχανισμὸ ποὺ μπορεῖ νὰ λέγεται
«τάμπλετ» ἤ «λάπτοπ» καὶ ἄλλα σχετικὰ. Ὅλοι ἔχουν βουλωμένα αὐτιὰ. Τὶ
ἀκοῦνε; Ὁ Θεὸς καὶ ἡ ψυχὴ τους. Πάντως δὲν ἀπορροφοῦν μορφωτικοὺς
ἤχους. Τὸ βιβλίο ἀλλὰ καὶ ἡ ἐφημερίδα ἔχουν γίνει ὁ φτωχὸς συγγενὴς τοῦ
ἠλεκτρονικοῦ πεδίου. Καὶ αὐτὸ τὸ θεωρῶ πνευματική καταστροφή. Ὅταν
μάλιστα εἶδα πρὸ ἐτῶν στὴν τηλοψία τὸν τέως πρωθυπουργὸ Γεώργιο Α.
Παπανδρέου νὰ μοιράζει ἠλεκτρονικὲς δισκέτες στοὺς μαθητὲς ἑνὸς
ἀκριτικοῦ νησιοῦ καὶ νὰ λέει ὅτι αὐτὸς εἶναι ὁ καινούργιος τύπος
βιβλίου, ἔγραψα ἕνα σφοδρό ἄρθρο, στὸ ὁποῖο ἐτόνιζα ὅτι μὲ τὴν ἐνέργεια
αὐτὴ δυναμιτίζεται τὸ μυαλό τοῦ μαθητῆ. Τὸ παιδικὸ καὶ νεανικὸ μυαλό γιὰ
νὰ τραφεῖ σωστὰ χρειάζεται χάρτινο βιβλίο καὶ ἄσκηση γραφῆς πάνω σὲ
χαρτί. Ἤδη στὴν Ἀγγλία ἄρχισε νὰ ἀπαγορεύεται ἡ χρήση ἠλεκτρονικῶν
συσκευῶν σὲ ἄτομα μικρῆς ἡλικίας.
Ὡστόσο, μὲ ἀπαγορεύσεις δὲν ἀποτρέπεται ἡ ἐπέλαση τῶν ἠλεκτρονικῶν
συσκευῶν. Ὁ γράφων ἴσως εἶναι ὁ πρῶτος ποὺ αἰσθάνθηκε τὴν ἀνάγκη τῆς
ἐξοικειώσεως τῶν νέων μὲ τὰ ἠλεκτρονικὰ συστήματα. Τὸ 1976 ἔγραψα ἕνα
ὑπόμνημα 82 σελίδων, ὅπου ὑπῆρχε ἕνα πλῆρες σχέδιο γιὰ τὴ δημιουργία τῆς
«ἠλεκτρονικῆς τάξης». Τὸ ὑπέβαλα στὰ ὑπουργεῖα Παιδείας καὶ Πολιτισμοῦ
καὶ στὴν Ἐκπαιδευτικὴ Τηλεόραση ἀλλὰ τὸ ὑπόμνημα φιλοξενήθηκε στὸν
κάλαθο τῶν ἀχρήστων. Τὸ ἴδιο ἔπραξε κι ἕνα μεγάλο ἰδιωτικὸ σχολεῖο.
Μέχρι τὸ 1979 εἶχα γράψει δεκάδες ἄρθρα γιὰ τὴν ἀνάγκη τοῦ
ἐξηλεκτρονισμοῦ. Καθιέρωσα μάλιστα καὶ νέους ὅρους ποὺ τότε εἶχαν εὐρεῖα
χρήση.
Σήμερα ὅμως ἐπανέρχομαι στὸ βιβλίο. Αὐτὸ εἶναι ποὺ προσφέρει
«μπουκιὲς ἀπό λιονταρίσιο μυαλό», ὅπως ἔλεγε ὁ Καζαντζάκης. Παρὰ τὸ
βάρος τῆς ἡλικίας παρὰ τὸ φόρτο τῆς ἐργασίας, θεωρῶ τὸν ἑαυτό μου φτωχό,
ἄν δὲν διαβάσω τρία βιβλία τὴν ἑβδομάδα. Πρόσφατα ἔκανα δύο ὑπέροχα
ταξίδια. Διέσχισα κατὰ μῆκος, καὶ μὲ πολλὲς καμπυλώσεις, ὅλη τὴν ἔκταση
τῆς Ρωσίας καὶ τῆς Σιβηρίας, ἀπὸ τὴ Μόσχα μέχρι τὸ Βλαδιβοστόκ. Εἶδα κι
ἔμαθα πράγματα πολλὰ. Καὶ αὐτὸ χάρη στὸ βιβλίο τοῦ Βρεττανοῦ συγγραφέα
Κρίστιαν Γουόλμαρ «Ὑπερσιβηρικὸς - Ἕως τὴν ἄκρη τοῦ κόσμου» ποὺ
κυκλοφορήθηκε τὸ 2016 ἀπό τὶς ἐκδόσεις «Ψυχογιὸς». Ἕνας δικὸς μας
συγγραφέας ἔχει γράψει ὅτι τὸ καλύτερο ταξίδι εἶναι αὐτὸ ποὺ θὰ
διαβάσεις. Ὅντως, ὁ Ὅμηρος ἐπὶ αἰῶνες μᾶς ταξιδεύει στὴ θρυλικὴ Ἰθάκη
καὶ πάντα μᾶς μαγεύει μὲ τὴ γοητεία τῶν περιγραφῶν του. Ὁ Γουόλμαρ μᾶς
γοητεύει μὲ τὴ μαγεία τῶν πληροφοριῶν του. Ἀναδεικνύει ἀπό τὴν ἀφάνεια
τὸν Σεργκέι Βίτε, ἕναν τσαρινὸ ὑπουργὸ τῶν Οἰκονομικῶν, ποὺ ἔκανε ἔργο
ζωῆς τὴν κατασκευὴ τοῦ Ὑπερσιβηρικοῦ ποὺ καλύπτει μιὰ ἀπόσταση 9.000
χλμ! Μέσα ἀπὸ τὴν περιγραφὴ τῆς κατασκευῆς ὁ ἀναγνώστης μαθαίνει ἕνα
πλῆθος ἄγνωστα πράγματα ποὺ σχετίζονται μὲ τὴν ἐπανάσταση τῶν
Μπολσεβίκων, τὸν ἐπιγενόμενο ἐμφύλιο πόλεμο καὶ τὸν Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ὁ ἀναγνώστης ἔτσι δὲν διασχίζει μόνο τὴν ἀχανὴ ἔκταση τῆς Σιβηρίας,
διασχίζει καθέτως καὶ τὴ νεώτερη ἱστορία τῆς Ρωσίας.
Τὴν Ἰταλία τὴν ἔχω συχνά γυρίσει ὁριζοντίως καὶ καθέτως. Άλλὰ εἶναι
ἄλλο πρᾶγμα νὰ τὴ διασχίζεις μὲ συντροφιὰ τὸν Γκαῖτε. Αὐτὴ τὴ χαρὰ μᾶς
προσέφεραν οἱ ἐκδόσεις «Ὁλκὸς» τῆς ἐξαίρετης φίλης Εἰρήνης Λούβρου μὲ τὸ
βιβλίο «Γκαῖτε στὴν Ἰταλία». Ὁ μεταφραστὴς Γιῶργος Δεπάστας μὲ τὴ
θαυμάσια εἰσαγωγὴ του δίνει τὴν ὡραία ἐξήγηση του γιὰ τὸ «In Arcadia
ego» (=ἤμουν κι ἐγὼ στὴν Ἀρκαδία), κίνημα ποὺ γέννησε νέα ἑλληνολατρία
καὶ ἔφερε τὸν Γκαῖτε στὴν Ἰταλία, γιὰ νὰ μᾶς δώσει μὲ τὸν ἀνεπανάληπτο
τρόπο του τὴν ὀμορφιὰ τῆς γείτονος χώρας. Ταξιδεύοντας μὲ τὸν Γκαῖτε
στὴν Ἰταλία τά μάτια καὶ τό μαυλό γεμίζουνε σοφία.
