Γέρων Ιωσήφ Βατοπαιδινός: Ένας αναμορφωτής τού Αγ. Όρους και οι αμόρφωτοι πολέμιοι του.

Με αφορμή την πρωτοφανή απήχηση που είχε το βράδυ της περασμένης Πέμπτης στο Μέγαρο Μουσικής (2000 άτομα εντός τής κύριας αίθουσας τού Μεγάρου Μουσικής, κι άλλα τόσα να απέξω) η εκδήλωση τής παρουσίασης τού βιβλίου του Γ. Εφραίμ Βατοπαιδινού, για τον όσιο Γέροντα Ιωσήφ Βατοπαιδινό, (1^η Ιουλίου 1921 -1^η Ιουλίου 2009) έναν από τους σύγχρονους αναμορφωτές τού Αγίου Όρους, αναφέρομαι σε λίγα βασικά στοιχεία που δυστυχώς αγνοούν μερικοί, θελημένα ή άθελα, σχετικά με τη Ιερά Μονή Βατοπαιδίου (Ι.Μ.Β.) αλλά και εν γένει με την εκκλησιαστική περιουσία με όλες τις προεκτάσεις που έχει στη σημερινή εποχή.

 

• Η Ι.Μ.Β. μέχρι το 1922 κατείχε 120.000 στρέμματα στη βόρεια Ελλάδα, απόρροια δωρεών, κυρίως από Βυζαντινούς Αυτοκράτορες.
• Το ιδιοκτησιακό καθεστώς αυτών των δωρεών προς τις Μονές, και συγκεκριμένα οι τίτλοι ιδιοκτησίας των περιουσιών από αυτοκρατορικές δωρεές όλων των κτημάτων στον ελλαδικό χώρο επί της Βυζαντινής περιόδου, καταγραφόταν στα «χρυσόβουλα», των οποίων τη θέση πήραν επί Τουρκοκρατίας οι «αχτιναμέδες» και μετά την Επανάσταση και την σύσταση του νεοελληνικού κράτους, τα απλά «συμβόλαια».
• Σημειωτέον, καμία καθεστωτική αλλαγή δεν αμφισβητούσε ποτέ την ισχύ των προηγούμενων τίτλων ιδιοκτησίας. Για αυτό το λόγο, μέχρι σήμερα, η Τουρκία, το Ισραήλ, η Παλαιστίνη και η Αίγυπτος αναγνωρίζουν αδιαμφισβήτητα και σέβονται απόλυτα όλες τις ιδιοκτησίες των Πατριαρχείων στις χώρες τους. Επίσης, όλοι οι κορυφαίοι νομικοί και τα γνωμοδοτικά όργανα στην Ελλάδα από το 1920 μέχρι σήμερα τίθενται υπέρ τής νομικής ισχύος και συνέχειας των χρυσοβούλων – αχτιναμέδων – συμβολαίων.
• Το 1923, η Ι.Μ.Β., (και σύσσωμη η Εκκλησία της Ελλάδος αντίστοιχα) προσέφερε, στο Ελληνικό Κράτος (δωρεάν εννοείται) 100.000 στρέμματα γης για την αποκατάσταση των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής. Μάλιστα, όλες οι Μονές του Αγίου Όρους μαζί, προσέφεραν τότε συνολικά, 1.200.000 στρέμματα.
• Από το 1924 μέχρι και το 1990, όλα τα υπόλοιπα 20.000 στρέμματα τής Ι.Μ.Β. είχαν καταπατηθεί. Οι οικογένειες οι οποίες νέμονταν και εκμεταλλεύονταν όλες αυτές τις εκτάσεις, ζητούσαν επιμόνως από τους εκάστοτε πολιτικούς εκπροσώπους να δοθεί μία λύση, ώστε να αποκτήσουν νέους τίτλους ιδιοκτησίας.
• Η νέα αδελφότητα που εγκαταστάθηκε στην Ι.Μ.Β. προερχόμενη από την έρημο του Αγίου Όρους, υπό την πνευματική καθοδήγηση του σύγχρονου Οσίου Γέροντος Ιωσήφ Βατοπαιδινού, ήρθε αναπόφευκτα αντιμέτωπη με το Κράτος το οποίο ήθελε να διαπραγματευτεί με την μεγάλη Μονή την τακτοποίηση αυτής της πολύχρονης εκκρεμότητας.
• Μετά από πιέσεις δέκα ετών, οι Βατοπαιδινοί μοναχοί, δέχτηκαν να περιορίσουν την οικονομική αποζημίωση της Μονής, μόνο για τα 3.000 στρέμματα της Λίμνης Βιστωνίδας, ζητώντας μόνο να κρατήσουν στην ιδιοκτησία τους το παλαιό μετόχι του Αγ. Νικολάου, στο Πόρτο Λάγος.
• Η αδελφότητα δεν θέλησε να συμμετάσχει στην οικονομική επιτροπή αξιολόγησης τής εν λόγω αποζημίωσης, και εξουσιοδότησε εν λευκώ το Κράτος να υπολογίσει και να προτείνει ένα δίκαιο τίμημα.
• Μετά από μία τετραετία, το Κράτος προσδιόρισε ένα τίμημα το οποίο αντιστοιχούσε στο περίπου 2,5% όλης της περιουσίας που είχε δωριθεί συνολικά από τη Μονή, και της υπόλοιπης που είχε καταπατηθεί.
• Τελικά, μετά από υπολογισμούς και αξιολογήσεις, το Κράτος δήλωσε αδυναμία καταβολής της αποζημίωσης σε λεφτά και πρότεινε αποζημίωση σε είδος, και συγκεκριμένα σε αντάλλαγμα με ισάξια ακίνητα που κατείχε το Δημόσιο. Και πάλι, η Βατοπαιδινή αδελφότητα ενώ προσκλήθηκε να συμμετάσχει σε επιτροπή αξιολόγησης τής πρότασης αυτής, εξουσιοδότησε εν λευκώ το ελληνικό Δημόσιο ώστε να καταλήξει μόνο του στην αποτίμηση των ακινήτων.
• Μετά από την παρέλευση άλλων τριών ετών, το 2007, το Κράτος πρόσφερε ακίνητα τα οποία κατά την κρίση του θεωρούσε ισάξια της αποζημίωσης.
• Την πρόταση δέχτηκε ανεπιφύλακτα η Μονή έχοντας ως μοναδικό σκοπό την περαιτέρω αξιοποίηση τους ώστε να ενισχυθεί το εξελισσόμενο έργο τής αναστήλωσης των κτηριακών υποδομών της.
• Το 2008, συγκεκριμένα μέλη του Ελληνικού Κοινοβουλίου και διάφοροι αμφιλεγόμενοι δημοσιογράφοι έσπευσαν, εν πλήρη αγνοία, δόλο, αλλά και επιπολαιότητα, για να εξυπηρετήσουν μικροπολιτικά και επιχειρηματικά συμφέροντα, να καταγγείλουν την νομική… ακυρότητα των χρυσοβούλων. Με τις πράξεις τους αυτές, αδυνατούσαν να καταλάβουν ότι υπέσκαπταν, θελημένα ή άθελα, και όλα τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα των τριών ελληνορθόδοξων Πατριαρχείων, μέχρι και της Ι.Μ. Σινά, στις χώρες που εδρεύουν επί αιώνες.
• Θυμίζω, πρώτον, ότι όλες οι Μονές του Αγίου Όρους, όπως και ολόκληρη η Εκκλησία της Ελλάδος, αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου (ΝΠΔΔ). Δηλαδή, όλες οι Μονές εξυπηρετούν ποικιλοτρόπως το ευρύτερο δημόσιο συμφέρον, δηλαδή, τον ελληνικό λαό. Όλα τα μοναστήρια είναι δημόσια και ασκούν δημόσια εξουσία. Δεύτερον, ανταλλαγές ακίνητης περιουσίας μεταξύ ΝΠΔΔ έχουν γίνει πολλάκις, όπως π.χ. μεταξύ Δήμων, Ταμίων, ΟΤΑ, κτλ. Στην προκειμένη περίπτωση των Μονών, κάθε Ηγούμενος, έχει σαφώς νομική, τυπική και ηθική υποχρέωση να προασπίζει τα συμφέροντα της Μονής για να εξασφαλίζει το μέλλον τής αυτοσυντήρησής της. αν δεν το κάνει κινδυνεύει αυτεπαγγέλτως με την κατηγορία τής απιστίας.
• Έτσι, λοιπόν, και η πρόσφατη περίπτωση της Ι.Μ.Β. που πήρε και έντονη δικαστική τροπή, είχε ως αντικείμενο την προσφορά ανταλλαγής ισάξιας ακίνητης περιουσίας ενός ΝΠΔΔ (του Κράτους δηλαδή), με ένα άλλο ΝΠΔΔ, (την Ι.Μ.Β. δηλαδή). Με αποκλειστική πρωτοβουλία τού Κράτους και μετά τις αποτιμήσεις και τη γραφειοκρατία δέκα ετών, αποφασίστηκε η ανταλλαγή της λίμνης Βιστωνίδας, με διάφορα διεσπαρμένα ανά την Ελλάδα ακίνητα τα οποία είχαν τελικά και μικρότερη αντικειμενική και εμπορική αξία… Ποιος ζημιώθηκε λοιπόν, ειδικά μετά κι από δεκάδες δικαστικές, υπουργικές και γνωμοδοτικές αποφάσεις, στις 21 Μαρτίου 2017, το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Αθηνών έκρινε ομόφωνα όλους τους κατηγορουμένους μοναχούς αθώους συμφωνώντας με την πρόταση τής εισαγγελικής έδρας.
• Εν τω μεταξύ, από το 1990 κι έπειτα, η ΙΜΒ έχει ανακαινίσει περίπου 50 στρέμματα κτηριακών υποδομών, όπου φιλοξενούνται αξιοπρεπώς δεκάδες χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο, ενώ έχουν συντηρηθεί κι αναδειχθεί 400.000 κειμήλια, μεταξύ άλλων πολύτιμα χειρόγραφα και παλαίτυπα βιβλία αντίγραφα των οποίων υπήρχαν μόνο στην Βιβλιοθήκη τής Αλεξάνδρειας!
• Η πνευματική παρακαταθήκη, όμως, του Γέροντος Ιωσήφ του Βατοπαιδινού, συνεχίζεται αδιαλείπτως υπό τις ακάματες προσπάθειες και εποπτείες τού Ηγουμένου Γέροντος Εφραίμ και της αδελφότητας του, η οποία αυξάνεται διαρκώς και μεταβάλλεται σε μία πρότυπη μοναστική κυψέλη. Το τεράστιο πνευματικό, επιστημονικό και κοινωνικό έργο της Ι.Μ.Β. είναι πλέον πρωτοφανές στο παγκόσμιο μοναστικό γίγνεσθαι, ειδικά αν συνυπολογίσει κανείς και τις δοκιμασίες που υπέμεινε η ηρωική αδελφότητα και ο Ηγούμενός της προσωπικά.

Ο λόγος, άλλωστε, του Θεανθρώπου είναι διαχρονικά αληθής και προφητικός: «Ει εμέ εδίωξαν και υμάς διώξουσιν … αλλά θαρσείτε, εγώ νενίκηκα τον κόσμον».