του Μιχάλη Ιγνατίου
Η συριακή κρίση ανέδειξε ακόμα ένα μεγάλο και σοβαρό πρόβλημα στην ευρύτερη γειτονιά της Μεσογείου, στο οποίο –αν και γνωστό από καιρό στην Ουάσιγκτον– δεν δόθηκε η απαιτούμενη προσοχή. Εάν δεν είχε εστιαστεί το ενδιαφέρον στο συριακό εμφύλιο, η κρίση στις σχέσεις της Αμερικής και της Τουρκίας θα είχε κερδίσει το ενδιαφέρον των πρωτοσέλιδων, καθώς μια στενή σχέση μεταξύ δύο ηγετών κατήντησε έντονα προβληματική. Αναφέρομαι στον Πρόεδρο των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, και τον πρωθυπουργό της Τουρκίας, Ταγίπ Ερντογάν, οι οποίοι πριν από την επίσκεψη του τελευταίου στο Λευκό Οίκο, στις 16 Μαΐου, συνομιλούσαν συχνότατα.
Μάλιστα, για να δείξει τη στενότατη φιλική σχέση τους, ο Αμερικανός ηγέτης είχε ομολογήσει πως συμβουλευόταν τον κ. Ερντογάν για την ανατροφή των δύο θυγατέρων του, μια δήλωση που έτρεχαν να τη μαζέψουν οι σύμβουλοί του, καθώς, ως γνωστόν, ο Τούρκος πρωθυπουργός ως φανατικός ισλαμιστής θεωρεί τις γυναίκες πολίτες δεύτερης κατηγορίας.
Όλα τα παραπάνω αποτελούν παρελθόν και, εάν ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία συνεχιστεί, οι τουρκοαμερικανικές σχέσεις θα δοκιμαστούν στον υπέρτατο βαθμό. Πριν από δύο χρόνια, ο κ. Ομπάμα σύρθηκε στην υπόθεση της Συρίας από τον Ταγίπ Ερντογάν, όταν η Άγκυρα ξεκίνησε την πολεμική εναντίον του (μέχρι τότε συμμάχου και φίλου του) Μπασάρ αλ Άσαντ, ο οποίος όμως αρνήθηκε να μετατραπεί σε δούλο του Τούρκου αφέντη. Γνωστός άφιλος, ο πρωθυπουργός της Τουρκίας προσπάθησε να τον ανατρέψει πιστεύοντας ότι με τη νίκη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην Αίγυπτο θα άρχιζε να υλοποιεί το όνειρό του, να γίνει ο «Σουλτάνος» της Μέσης Ανατολής. Η αντοχή του Άσαντ ανέτρεψε εντελώς τα σχέδιά του και ο «χειμώνας» της αποκαλούμενης «αραβικής άνοιξης» έπληξε πιο πολύ τον κ. Ερντογάν, ο οποίος για πρώτη φορά έδειξε τα σημάδια πολιτικής ψυχασθένειας που τον κυριαρχεί.
Από την τελευταία επίσκεψή του στην Ουάσιγκτον, όταν απαίτησε –χωρίς επιτυχία– και επίσημο δείπνο χωρίς αλκοόλ και μουσουλμανικές συνήθειες, οι κ.κ. Ερντογάν και Ομπάμα συνομίλησαν δύο φορές, στις 24 Ιουνίου και στις 7 Αυγούστου, μετά από επίμονες οχλήσεις της Άγκυρας. Αυτό, βεβαίως, που στους παροικούντες την Ουάσιγκτον δεν προκάλεσε έκπληξη είναι ότι στη διάρκεια της συριακής κρίσης, από τις 21 Αυγούστου μέχρι τη στιγμή που γράφονταν αυτές οι γραμμές, οι συνεννοήσεις με την Άγκυρα γίνονται μέσω του Αχμέτ Νταβούτογλου, ο οποίος προκάλεσε τον Αμερικανό ομόλογό του, Τζον Κέρι, λέγοντας ότι οι συζητήσεις πρέπει να γίνονται μεταξύ των αφεντικών τους, μια εκβιαστική θέση που δεν γνωρίζουμε πώς θα απαντηθεί από την Ουάσιγκτον. Ο κ. Νταβούτογλου προσπάθησε να επιτύχει διμερή συνάντηση των δύο ηγετών στην Αγία Πετρούπολη και ο Λευκός Οίκος άφησε μια ελπίδα για σύντομη συνάντηση στο περιθώριο της Συνόδου του G-20, που δεν θα αλλάξει την κατάσταση.
Οι διαφορές είναι πολλές πια και δεν έχουν να κάνουν μόνο με τη Συρία, όπου διαφωνούν στον τρόπο αντίδρασης – ο Ερντογάν απαιτεί πόλεμο, όχι «χειρουργικά» χτυπήματα. Η υπόθεση της επίσκεψης στη Γάζα, που ΔΕΝ έγινε, μόλυνε τις σχέσεις και δικαίωσε τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου, που υπογράμμιζε σε κάθε ευκαιρία στους Αμερικανούς ότι ο Τούρκος πρωθυπουργός είναι ένας επικίνδυνος φανατικός ισλαμιστής, που μισεί το Ισραήλ και την Αμερική. Ο θυμός του κ. Ερντογάν για το πραξικόπημα εναντίον του Μόρσι και η πίστη του ότι πίσω από την ανατροπή είναι το Ισραήλ προκάλεσαν ένα «αντιδιπλωματικό» άδειασμα του Τούρκου ηγέτη, ο οποίος ζήτησε να μιλήσει στον κ. Ομπάμα, χωρίς επιτυχία.
Ο σημερινός ένοικος του Λευκού Οίκου έχει ενοχληθεί αφάνταστα και με τους τουρκικούς ισχυρισμούς ότι πίσω από τις διαδηλώσεις του Ιουνίου, που έγιναν δύο εβδομάδες μετά την επιστροφή του κ. Ερντογάν από την Ουάσιγκτον, βρίσκονται η CIA και η Μοσάντ, επειδή ο Τούρκος πρωθυπουργός επέμενε να επισκεφθεί τη Γάζα. Γεγονός είναι ότι η επίσκεψη δεν έγινε ποτέ και από τότε ο κ. Ερντογάν «κόντυνε» πολιτικά χάνοντας την αίγλη και την ισχύ του. Τα προβλήματα για τη χώρα του πολλαπλασιάστηκαν και θα θεωρηθεί ο απόλυτος υπεύθυνος για την ισχυροποίηση των Κούρδων, που ζώνουν από παντού τη Νοτιοανατολική Τουρκία.
Οπωσδήποτε η συριακή κρίση θα έχει πολλά πολιτικά «θύματα». Και το κύρος του Προέδρου Ομπάμα θα «τραυματιστεί», και ο Άσαντ δεν μπορεί να συνεχίσει αυτό τον εμφύλιο που αιματοκύλισε τη χώρα του, και οι δικτάτορες της Μέσης Ανατολής δεν θα νιώθουν το ίδιο άτρωτοι όπως συμβαίνει σήμερα. Αλλά θα συμφωνήσω με τους αναλυτές, που πιστεύουν πως το μεγαλύτερο θύμα θα είναι ο αλαζόνας Ταγίπ Ερντογάν.
e-mail: mignatiou@aol.com – twitter: @mignatiou
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΕΠΙΚΑΙΡΑ (Τεύχος 203)
